Na czym polega
szybka restrukturyzacja?

Szybka restrukturyzacja to inna nazwa na Postępowanie o zatwierdzenie układu (PZU). Jest to jeden z trybów restrukturyzacji określonych w ustawie z dnia 15 maja 2015r. “Prawo restrukturyzacyjne”, mający na celu wsparcie podmiotów w trudnej sytuacji finansowej w uniknięciu upadłości i likwidacji. W odróżnieniu od pozostałych trybów PZU w początkowej fazie toczy się bez udziału sądu, lecz na podstawie umowy zawartej przez dłużnika z licencjonowanym doradcą restrukturyzacyjnym. W pozostałych trybach restrukturyzacji do wszczęcia postępowania konieczne jest wydanie postanowienia przez sąd, na które najczęściej trzeba poczekać nawet kilka miesięcy, a w tym czasie dłużnik nie podlega jakiejkolwiek ochronie. W przypadku PZU postępowanie może zostać wszczęte dosłownie w kilka dni. Wystarczy, że dłużnik zawrze umowę z doradcą restrukturyzacyjnym, który następnie ogłosi w dostępnym online portalu KRZ (Krajowy Rejestr Zadłużonych) o wszczęciu postępowania i już od tego momentu dłużnik będzie objęty ochroną. Ochrona polega przede wszystkim na natychmiastowym wstrzymaniu wszystkich postępowań egzekucyjnych oraz zakazie wypowiadania dłużnikowi przez wierzycieli istotnych dla dłużnika umów – jak np. umowy najmu, dzierżawy, leasingu czy kredytów bankowych. Okres ochrony jest jednak ogrniczony do maksymalnie 4 miesięcy.  W tym czasie dłużnik ze wsparciem doradcy restrukturyzacyjnego powinien porozumieć się z wierzycielami co do warunków zawarcia układu, dotyczącego nowych zasad spłaty zaległych zobowiązań. Najczęściej układ zakłada częściowe umorzenie zobowiązań oraz ich rozłożenie na dogodne dla dłużnika raty. Zawarty układ podlega następnie zatwierdzeniu przez sąd. Do czasu wydania przez sąd decyzji dłużnik jest nadal objęty ochroną. W trakcie postępowania dłużnik zachowuje dużą swobodę w dalszym prowadzeniu działalności gospodarczej. Podlega nadzorowi doradcy restrukturyzacyjnego, ale dotyczy on tylko niektórych czynności – przekraczających zakres tzw. zwykłego zarządu – jak np. sprzedaż nieruchomości czy zaciąganie nowych zobowiązań. W pozostałym zakresie dłużnik działa samodzielnie bez żadnych ograniczeń. Szybka restrukturyzacja jest więc dogodnym rozwiązaniem pozwalającym szybko i bez nadmiernych formalności uzyskać ochronę przed egzekucjami, odzyskać płynność finansową oraz zyskać możliwość przeprowadzenia spokojnych negocjacji z wierzycielami.

Postępowanie o zatwierdzenie układu rozpoczyna się od zawarcia umowy z licencjonowanym doradcą restrukturyzacyjnym. Następnie należy przygotować spis wierzycieli i wstępny plan restrukturyzacyjny. Przygotowanie tych dokumentów jest możliwe nawet w kilka dni. Dłużnik w tym zakresie korzysta już z wsparcia merytorycznego doradcy restrukturyzacyjnego. Kolejnym krokiem jest dokonanie przez doradcę restrukturyzacyjnego ogłoszenia o wszczęciu postępowania w dostępnym online portalu KRZ (Krajowy Rejestr Zadłużonych). W ogłoszeniu tym doradca ustala w porozumieniu z dłużnikiem tzw. “dzień układowy”. Jest to bardzo istotne, ponieważ postępowaniem restrukturyzacyjnym objęte będą wierzytelności powstałe przed tym dniem, natomiast powstałe później dłużnik będzie musiał regulować na bieżąco pod rygorem umorzenia postępowania. Od dnia ogłoszenia dłużnik jest już objęty ochroną, która trwa 4 miesiące i ulega przedłużeniu w przypadku zawarcia układu i skierowania do sądu wniosku o jego zatwierdzenie.

Szybka restrukturyzacja, od momentu dokonania przez doradcę restrukturyzacyjnego obwieszenia o dniu układowym w portalu KRZ zapewnia dłużnikowi daleko idącą ochronę:

• wstrzymane zostają wszystkie postępowania egzekucyjne – nie ma znaczenia czy wierzytelność jest objęta układem czy nie. Wyjątkiem są tylko należności alimentacyjne oraz odszkodowania za szkodę wyrządzoną na osobie, które nie zostają wstrzymane. Wstrzymaniu ulegają natomiast również egzekucje wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie czy wierzytelności pracowniczych. Szybka restrukturyzacja gwarantuje w tym zakresie najszerszy możliwy zakres ochrony
  
  
• komornicy mają obowiązek przelać wszystkie wyegzekwowane środki do masy układowej – w praktyce oznacza to, że środki, które nie zostały jeszcze przez komornika podzielone pomiędzy wierzycieli muszą zostać zwrócone dłużnikowi
  
  
• nie można rozpoczynać nowych egzekucji – w trakcie postępowania wierzyciele nie mogą również wszczynać nowych postępowań egzekucyjnych. Ma to zagwarantować dłużnikowi swobodę działania w trakcie trwania postępowania.
  
  
• wierzyciele nie mogą wypowiadać istotnych dla dłużnika umów – w trakcie postępowania wierzyciele nie mogą wypowiadać dłużnikowi ważnych dla niego umów. Dotyczy to w szczególności umów najmu, dzierżawy, leasingu czy kredytów bankowych, ale nie tylko. Dłużnik wraz z doradcą restrukturyzacyjnym może przygotować listę ważnych umów, które nie będą mogły zostać wypowiedziane.

Ochrona dłużnika w szybkiej restrukturyzacji rozpoczyna się od dokonania przez doradcę restrukturyzacyjnego obwieszenia w internetowym portalu KRZ o wszczęciu restrukturyzacji i wyznaczeniu dnia układowego. Zgodnie z przepisami prawa restrukturyzacyjnego ochrona trwa maksymalnie do 4 miesięcy, ale w praktyce zdarza się, że ten okres zostaje (nawet znacznie) przedłużony. Jeżeli w tym okresie dłużnik zawrze układ z wierzycielami i złoży do sądu wniosek o jego zatwierdzenie, to ochrona przedluża się aż do uprawomocnienia się postanowienia sądu, na które trzeba często poczekać nawet kilka miesięcy. Oznacza to, że w takim przypadku dłużnik będzie objęty ochroną nawet przez okres około 1 roku.

Szybka restrukturyzacja jest przeznaczona głównie dla przedsiębiorców, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji finansowej, ale mogą z niej również skorzystać inne podmiotu: spółki nie prowadzące działalności gospodarczej, rolnicy czy wspólnicy spółek osobowych, ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Warunkami umożliwiającymi skorzystanie z szybkiej restrukturyzacji są:

• niewypłacalność albo stan zagrożenia niewypłacalnością – oznacza to sytuację, w której dłużnik albo już nie jest w stanie spłacać swoich wymagalnych zobowiązań, albo realnie zagraża mu to w najbliższej przyszłości
  
  
• nie więcej niż 15% wierzytelności spornych – szybka restrukturyzacja jest dedykowana podmiotom, które mają przejrzystą strukturę zobowiązań i mają mało wierzytelności spornych, czyli takich, których dłużnik nie uznaje i które są przedmiotem sporów sądowych albo działań przedsądowych (np. wezwań do zapłaty)
  
  
• nie korzystanie z szybkiej restrukturyzacji w ciągu ostatnich 10 lat – jeżeli dłużnik w ciągu ostatnich 10 lat korzystał już z szybkiej restrukturyzacji to doradca restrukturyzacyjny ma obowiązek odmówić dokonania obwieszczenia w portalu KRZ i dłużnik nie będzie objęty ochroną przed wierzycielami

Szybką restrukturyzacją mogą być objęte prawie wszystkie wierzytelności dłużnika z wyjątkiem zobowiązań o szczególnym charakterze, takich jak: zobowiązań alimentacyjnych, odszkodowań za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, rent związanych z prawem dożywocia, zobowiązań do wydania rzeczy czy zobowiązań wynikające z nabytch przez dłużnika spadków. Dodatkowo zobowiązania zabezpieczone na majątku dłużnika – np. hipotecznie, albo przez ustanowienie zastawu oraz zobowiązania wobec pracowników będą objęte postępowaniem wyłącznie jeżeli wierzyciele wyrażą na to zgodę. Wszystkie pozostałe zobowiązania mogą podlegać restrukturyzacji, a więc w szczególności:

• zobowiązania wobec kontrahentów
• zobowiązania kredytowe
• zobowiązania leasingowe
• zobowiązania podatkowe
• zobowiązania wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
• odsetki za opóźnienie

Dzień układowy to ustalony wspólnie przez dłużnika z doradcą restrukturyzacyjny dzień, stanowiący datę graniczną restrukturyzacji. Wszystkie zobowiązania powstałe przed tym dniem będą objęte postępowaniem restrukturyzacyjnym, natomiast zobowiązania powstałe później dłużnik będzie zobowiązany regulować na bieżąco – pod rygorem umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego. Dłużnik ma swobodę w ustaleniu dnia układowego, przy czym nie może być on ustalony wcześniej niż na 3 miesiące ani później niż na 1 dzień przed złożeniem wniosku o zatwierdzenie układu. Oznacza to, że dłużnik od momentu wszczęcia postępowania ma maksymalnie 3 miesiące na zawarcie układu z wierzycielami.

W przypadku szybkiej restrukturyzacji postępowania egzekucyjne ulegają wstrzymaniu z mocy prawa już od dnia dokonania przez doradcę restrukturyzacyjnego obwieszczenia o rozpoczęciu postępowania restrukturyzacyjnego i ustaleniu dnia układowego. Nie są do tego wymagane żadne decyzje sądu czy inne działania. Egzekucje ulegają zawieszeniu z mocy prawa. Czasami oczywiście trzeba będzie zawiadomić komorników o tym, że postępowanie restrukturyzacyjne zostało otwarte, ale sama publikacja obwieszczenia w rejestrze internetowym KRZ jest wystarczająca do wstrzymania wszystkich egzekucji. Można w tym celu zwrócić się do Sądu o wydanie postanowienia stwierdzającego zawieszenie egzekucji, aby łatwo móc to wykazać opornemu komornikowi. Nie jest to jednak konieczne, a obecna praktyka jest taka, że komornicy (oraz inne organy egzekucyjne – np. Urząd Skarbowy) bez większych problemów wstrzymują postępowania egzekucyjne. Portal KRZ, w którym publikowane są obwieszczenia jest powszechnie dostępny i każdy komornik dosłownie w kilka minut może samodzielnie ustalić czy faktycznie doszło do otwarcia szybkiej restrukturyzacji.

Należy jednak pamiętać, że przed dokonaniem obwieszczenia należy przygotować spis wierzytelności, spis wierzytelności spornych oraz wstępny plan restrukturyzacyjny, a wymaga to pewnego czasu – w zależności od stopnia skomplikowania sprawy. W przypadku standardowych postępowań czas ten wynosi minimum 3-7 dni od dnia zawarcia przez dłużnika umowy z doradcą restrukturyzacyjnym, czasami nawet mniej – jeżeli sprawa jest szczególnie pilna. Oznacza to, że szybka restrukturyzacja daje możliwość naprawdę szybkiego wstrzymania wszystkich postępowań egzekucyjnych – co np. w przypadku zbliżającego się terminu licytacji może mieć bardzo istotne znaczenie.

Samo rozpoczęcie szybkiej restrukturyzacji nie powoduje automatycznego uchylenie zajęć dokonanych w postępowaniach egzekucyjnych, ale jest to możliwe. W takim przypadku konieczne będzie uzyskanie decyzji Sądu. Konieczne do tego jest złożenie stosownego wniosku przez dłużnika albo doradcę restrukturyzacyjnego (pełniącego już wówczas rolę nadzorcy układu). 

Po wpłynięciu wniosku Sąd może uchylić zajęcia, jeżeli uzna, że jest to konieczne do dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa przez dłużnika. W sytuacji, w której zajęcia dotyczą ważnych składników majątku – np. hali, środków transportu czy zapasów magazynowych to nie powinno być z tym większego problemu. Warto jednak nie czekać z otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego do ostatniej chwili. Wówczas wystarczającą ochronę będzie zapewniało samo zawieszenie postępowań egzekucyjnych i zakaz wszczynania nowych, co następuje z mocy samego prawa już w momencie dokonania przez doradcę restrukturyzacyjnego obwieszczenia w portalu KRZ.

Szybka restrukturyzacja zapewnia dłużnikowi najszerszą możliwą ochronę przed egzekucjami. Część zobowiązań nie jest objęta układem – dotyczy to w szczególności zobowiązań zabezpieczonych hipoteką czy zastawem oraz należności pracowników. Jeżeli ci wierzyciele nie wyrażą zgody na objęcie ich układem to nie będzie on ich dotyczył, a dłużnik nie będzie mógł do nich kierować propozycji układowych.

Jeżeli jednak wierzyciele ci skierowali egzekucję do majątku dłużnika, to również te postępowania zostaną wstrzymane na czas trwania postępowania. Ma to na celu zagwarantowanie dłużnikowi jak najszerszej ochrony i swobody. Należy bowiem pamiętać, że postępowanie restrukturyzacyjne – odmiennie niż postępowanie egzekucyjne – nie jest prowadzone w interesie jednego, lecz wszystkich wierzycieli łącznie. W najlepiej pojętym interesie wierzycieli może z kolei leżeć to, aby dłużnik przetrwał, uniknął upadłości i w ramach układu spełnił jak największą część zobowiązań na ich rzecz. Egzekucja jest natomiast prowadzona w interesie tylko jednego z wierzycieli, który niejako uzyska zaspokojenie kosztem pozostałych. Dlatego też szybka restrukturyzacja przewiduje ochronę dłużnika przed wszystkimi egzekucjami. Wyjątkiem są jedynie zobowiązania o szczególnym charakterze – alimentacyjne, odszkodowawcze za szkodę na osobie oraz z tytułu rent związanych z prawem dożywocie. Zobowiązania z tego tytułu są bowiem przeznaczane na pokrycie kosztów utrzymania, do których zobowiązany jest dłużnik i ich wstrzymanie postawiłoby wierzycieli w dramatycznej sytuacji. Dlatego egzekucje dotyczące takich wierzytelności mogą być nadal prowadzone po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego. Niezwykle rzadko jednak zdarza się, aby były one na tyle znaczne, aby zaburzyć proces restrukturyzacji.